Żurawina – nasz polski superfood

Owoce żurawiny

Żurawinę określa się często mianem polskiego superfoodu, który spokojnie może konkurować z wieloma modnymi egzotycznymi produktami. Czy rzeczywiście te małe jagody to żywność o nadzwyczajnych właściwościach odżywczych i zdrowotnych? W Polsce występują dwie odmiany – żurawina błotna oraz wielkoowocowa. Choć ten pierwszy gatunek jest naszym rodzimym, to właśnie żurawina wieloowocowa jest chętniej uprawiana i wykorzystywana (pochodzi ona oryginalnie z Ameryki Północnej), ze względu na lepszy wzrost i większe owoce. Zbiera się je z małych krzaczków, które porastają torfowiska bogate w składniki mineralne. Nazwa owocu wiąże się z żurawiami kanadyjskimi, ponieważ kwiaty żurawiny przypominają głowy tych ptaków.

Te rubinowe jagody stosowane były szeroko w medycynie ludowej, a obecnie badania naukowe potwierdzają wiele z ich leczniczych właściwości. Najlepszym na to dowodem jest fakt, że nie brakuje leków opartych na wyciągach z tego owocu. Żurawinę stosuje się między innymi przy chorobach pęcherza, skóry i wrzodach żołądka, wspomaga też ona serce i wzrok, a nawet wybiela zęby. Może to być również cenny surowiec kosmetyczny, który spowalnia procesy starzenia. Wielbiciele tradycyjnej kuchni doceniają natomiast liczne możliwości wykorzystania kulinarnego żurawiny, sprawdza się jako dodatek do dań wytrawnych, a także jako baza deserów lub ciekawy dodatek podnoszący wartość odżywczą posiłku. Jak i dlaczego warto jeść te zdrowe owoce?

Żurawina – właściwości

Owoce żurawiny mają charakterystyczny kwaśny i cierpki smak, za który odpowiedzialne są taniny i garbniki. Wyróżnia je też wyrazisty, czerwony kolor wynikający z obecności antocyjanów. Zawierają prawdziwe bogactwo składników korzystnych dla naszego zdrowia, między innymi: witaminy A, C E oraz z grupy B, wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, cynk, kwasy (cytrynowy, jabłkowy i chinowy), kwercetynę i myricetynę, katechiny, garbniki, taniny oraz błonnik. Ta długa lista korzystnych związków bioaktywnych przekłada się na prozdrowotne działanie żurawiny spożywanej w różnej formie. Ich dokładna zawartość zależy od tego, jak bardzo przetworzone zostały owoce, chociaż wiele z nich jest odporne na działanie wysokich temperatur.

Żurawina suszona i świeża

Najwięcej wartościowych składników zachowują świeże owoce, jednak ich wadą jest słaba dostępność. Zaopatrzyć można się w nie w miesiącach jesiennych i zimowych, a następnie wymagane jest przechowywanie ich w lodówce. Dobrą wiadomością jest to, że w odpowiednich warunkach, w szczelnym pojemniku długo zachowują świeżość, można je tak trzymać nawet kilka miesięcy. Tę zaletę zawdzięczają obecności naturalnego konserwantu – kwasu benzoesowego. Dobrym pomysłem jest również sięgnięcie po ekologiczną mrożonkę lub samodzielne zamrożenie owoców, w odpowiednio niskiej temperaturze mogą być przechowywane bardzo długo.

Najbardziej praktyczna jest suszona żurawina – właściwości lecznicze zachowuje nawet przez kilka lat. Problemem może okazać się zakup owoców dobrej jakości, szczególnie jeśli zależy nam nie tylko na smacznej przekąsce, ale także na prozdrowotnych właściwościach. Żurawina suszona dostępna w przeciętnym sklepie jest często konserwowana dwutlenkiem siarki, co powinno być zaznaczone na etykiecie (może to być również oznaczenie E220 lub opis „zawiera siarczany”). Związek ten może wywoływać problemy z układem pokarmowym, a także silne reakcje alergiczne. W przypadku żurawiny suszonej istotna jest także kwestia cukru i kalorii. Trzeba pamiętać, że niemal zawsze znajduje się go w tej przekąsce bardzo dużo, ponieważ same owoce są bardzo kwaśne. Ze zdrowotnego punktu widzenia najzdrowszą opcją jest żurawina niesłodzona BIO. W sklepach z żywnością ekologiczną kupić można także wersję słodzoną cukrem trzcinowym lub sokiem jabłkowym, oczywiście bez konserwantów.

Żurawina – wartości odżywcze

W przypadku suszonych owoców wartości odżywcze są różne w zależności od składu. Dlatego najlepiej odzwierciedli je tabela przygotowana dla żurawiny suszonej niesłodzonej:

Wartość energetyczna 1350 kJ / 322 kcal
Tłuszcz - 2,6 g
w tym kwasy tłuszczowe nasycone - 0,3 g
Węglowodany - 54 g
w tym cukry - 33 g
Błonnik - 31 g
Białko - 2,5 g
Sól <0,01 g


Warto zwrócić uwagę, że owoce słodzone mogą zawierać nawet ponad 70% cukrów. Dużo mniej cukru występuje w soku. Tabela wartości odżywczych czystego soku żurawinowego wygląda następująco:

Wartość energetyczna 124kJ / 30 kcal
Tłuszcz - 0,20 g
w tym kwasy tłuszczowe nasycone - 0 g
Węglowodany - 7,5 g
w tym cukry - 4,4 g
Białko - 0,10 g
Sól - 0,01 g

Żurawina – działanie

Lista prozdrowotnych właściwości żurawiny jest bardzo długa. Można powiedzieć, że wpływa ona pozytywnie niemal na cały organizm, dlatego warto włączyć ją do codziennego jadłospisu. Nawet małe ilości, ale jedzone regularnie, mają znaczenie i mogą uchronić przed uciążliwymi chorobami układu moczowego i wieloma innymi dolegliwościami.

Dlaczego warto jeść żurawinę?

• Chroni przed nawracającymi zapaleniami układu moczowego. Stosowanie żurawiny na pęcherz ma swoją długą tradycję. Pozytywne efekty, które uzyskuje się dzięki tym owocom były przez lata badane, żeby ustalić co za nimi stoi. Kiedyś uważano, że działanie lecznicze wynika z zakwaszenia moczu, jednak obecnie przyjmuje się, że związki obecne w tym owocu uniemożliwiają bakteriom osadzenie się na ściankach pęcherza i cewki moczowej, a więc także wywoływania zapalenia.
• Działa antyalergicznie dzięki obecności kwercetyny.
• Chroni przed wrzodami żołądka poprzez blokowanie możliwości przylegania do jego błon śluzowych bakterii Helicobacter pylori odpowiedzialnych za powstawanie tego schorzenia.
• Ze względu na bogactwo przeciwutleniaczy pomaga wychwytywać wolne rodniki i może chronić przed rozwojem różnego rodzaju chorób cywilizacyjnych.
• Dzięki działaniu przeciwzapalnemu i przeciwgrzybicznemu pomaga w leczeniu niektórych chorób skóry.
• Wpływa korzystnie na wzrok, szczególnie przy problemach z zaćmą i degradacją siatkówki.
• Poprawia stan zębów i przeciwdziała zapaleniom dziąseł. Uważa się, że owoce nie tylko chronią zęby przed namnażającymi się bakteriami, próchnicą i tworzeniem się płytki nazębnej, ale również je wybielają. Wszystko to za sprawą roślinnych związków bioaktywnych które wytwarzają na ich powierzchni ochronną powłokę uniemożliwiającą odkładanie się na nich osadów.
• Wspomaga organizm przy przeziębieniach i innych infekcjach, dostarcza witamin oraz działa odkażająco na jamę ustną i gardło.
Wzmacnia serce, dzięki dużej zawartości flawonoidów.
• Działa przeciwzakrzepowo.
• Pomaga ograniczyć stan zapalny w wątrobie, dzięki zawartości związków bioaktywnych, szczególnie polifenoli.
• Poprawia odporność. Duża zawartość witamin, cynku i antyoksydantów wzmacnia organizm i pomaga mu w walce z bakteriami, wirusami i grzybami.

Jak wykorzystać owoce żurawiny w kuchni?

Żurawina stanowi doskonałą przekąskę, którą łatwo można zabrać ze sobą do pracy lub szkoły, ale jest też wiele możliwości jak przy jej pomocy ubarwić swoje codzienne potrawy. Jej piękny czerwony kolor nada wyjątkowy wygląd ciastom, a kwaśny smak będzie idealnie komponował się ze słodyczą różnego rodzaju deserów. Owoce można dorzucać również do sałatek, kaszek i owsianek, będą ich ozdobą i dopełnieniem, a przy okazji wzbogacą posiłek w witaminy i inne korzystne dla zdrowia składniki odżywcze. Do dań wytrawnych stosuje się zazwyczaj sos żurawinowy lub konfiturę, ale suszone owoce świetnie komponują się również z daniami takimi jak bigos lub pasztet.

Z owoców przygotowuje się również soki i syropy. Sok o cierpkim i kwaśnym smaku stosuje się głównie leczniczo, szczególnie polecany jest przy problemach z układem moczowym, ponieważ szybko przynosi ulgę. Może być również wykorzystywany jako ciekawy dodatek do drinków. Syropu używa się przede wszystkim jako zdrowego dodatku do herbaty i deserów. Działanie terapeutyczne ma również napar z suszonej żurawiny.

Zastosowanie kosmetyczne

Małe czerwone jagody żurawiny są coraz częściej wykorzystywane przy produkcji kosmetyków. Dzięki bogactwie antyoksydantów stymulują odnowę komórkową skóry i spowalniają procesy starzenia, ponadto ze względu na swój niezwykle bogaty skład działają przeciwtrądzikowo, nawilżająco, ujędrniająco i odżywczo. Kosmetyki z żurawiną sprawdzają się przy pielęgnacji skóry dojrzałej, zmęczonej i trądzikowej. Pozostawiają cerę piękną, wygładzoną i pełną blasku.

Żurawina w ciąży?

Wiele kobiet zastanawia się czy można jeść lub pić żurawinę w ciąży – jest to bardzo zalecane. Sok, ale także owoce jedzone jako przekąska, mogą być pomocą w dolegliwościach związanych z ciążą, jednocześnie nie niosąc ze sobą żadnego ryzyka. Choroby układu moczowego zdarzają się kobietom ciężarnym stosunkowo często, warto więc pić sok profilaktycznie, najlepiej w mniejszych ilościach dwa razy dziennie. Dzięki temu bakterie powodujące zapalenie pęcherza nie mają szansy osadzić się na ściankach układu moczowego i wywołać nieprzyjemnych objawów. Dzięki regularnemu piciu soku z żurawiny można w wielu przypadkach ustrzec się przed antybiotykami.

Co ciekawe, nawet gotowanie nie niszczy wielu cennych związków zawartych w żurawinie, szczególnie tych o działaniu antybakteryjnym. Z pewnością napar żurawinowy lub konfitura nie będą zawierały tylu witamin, ile znajdziemy w świeżych owocach, jednak nawet taka forma spożywania tych zdrowych owoców jest bardzo wskazana w ciąży.

Żurawina - przeciwwskazania

Nie zaleca się spożywania żurawiny suszonej lub świeżej, a także soków i przetworów z tego owocu w przypadku osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe. Ze względu na naturalnie występujące w owocach związki o podobnym działaniu występuje wtedy ryzyko powstania krwotoków. Dla wszystkich pozostałych osób jagody te wydają się całkowicie bezpieczne. Mogą je spożywać również dzieci, dla których będzie to smaczna i zdrowa przekąska. Można proponować ją zamiast tradycyjnych słodyczy. Ważne jest jednak, żeby jej nie nadużywać, jeśli jest wzbogacona cukrem, nawet mała paczuszka to około 300 kcal. Szczególnie powinni mieć się na baczności wszyscy, którzy usiłują utrzymać linię lub zrzucić zbędne kilogramy.